U dosadašnjoj praksi pojavio se visok stepen sive ekonomije u delatnosti ugostiteljstva, u delu koji se odnosi na pružanje ugostiteljskih usluga smeštaja poznatijem kao „stan na dan“. Takođe, u delu pružanja usluga smeštaja u objektima domaće radinosti i seoskim turističkim domaćinstvima kao veliki problem definisan je način prijavljivanja turista, posebno stranih.
U cilju rešavanja ovih problema, uveden je centralni informacioni sistem u oblasti ugostiteljstva i turizma (E-turista) kojim je data mogućnost elektronske prijave gostiju, elektronskog plaćanja boravišne takse, podnošenje zahteva za kategorizaciju, a takođe uvedene su i druge olakšice koje imaju za cilj da pozitivno urede predmetnu oblast.
Koje su obaveze izdavaoca „stana na dan“?
Prijava nadležnoj opštini. Lice koje želi da pruža usluge smeštaja u ugostiteljskom objektu dužno je da pre otpočinjanja delatnosti jedinici lokalne samouprave na čijoj se teritoriji objekat nalazi podnese nekoliko dokumenata:
- lični dokument;
- prijavu za kategorizaciju smeštaja.
Od jedinice lokalne samouprave se dobija korisničko ime i lozinka za prijavu na sistem eTurista. Po prijavi na sistem postaje dostupna opcija za podnošenje zahteva za kategorizaciju. Po obradi zahteva i uviđajem na licu mesta od strane formirane komisije jedinice lokalne samouprave vrši se provera o ispunjenosti propisanih uslova za određivanje kategorije ugostiteljskog objekta.
Kada se donese pozitivno rešenje, lice koje je podnelo zahtev, postaje ugostitelj i nakon toga nadležni organ daje mogućnost da se koriste i druge funkcije sistema eTurista.
Poštovanje propisanih ograničenja. Fizičko lice kao ugostitelj je fizičko lice koje pruža ugostiteljske usluge u ugostiteljskom objektu domaće radinosti i seoskog turističkog domaćinstva do 30 individualnih ležajeva, a najviše za 30 korisnika usluga. Jedinica lokalne samouprave vodi evidenciju ugostitelja i ugostiteljskih objekata koji se ne kategorišu (pored ugostiteljskih, tu spadaju i objekti nautičkog turizma u kojima se pružaju usluge smeštaja, kao i objekti lovnog turizma) kao i objekata za smeštaj vrste kuća, apartman, soba i seosko turističko domaćinstvo.
Dostavljanje podataka o korisnicima smeštaja. Za potrebe transparentnosti obavljanja ugostiteljske delatnosti, oformljen je Centralni informacioni sistem u oblasti ugostiteljstva i turizma, skraćenica: CIS. Ugostitelj koji pruža uslugu smeštaja je dužan da preko CIS-a, unosi podatke o korisniku usluge smeštaja. Svaki zahtev za kategorizaciju ugostiteljskih objekata podnosi se preko CIS-a. U slučaju kuće, apartmana, soba ili seosko-turističkog domaćinstva zahtev za kategorizaciju podnosi se za svaki objekat posebno.
Plaćanje boravišne takse.
Boravišnu taksu fizičko lice plaća u utvrđenom godišnjem iznosu na propisan način. Vlada bliže propisuje uslove i način utvrđivanja visine godišnjeg iznosa boravišne takse za fizičko lice koje pruža ugostiteljske usluge smeštaja u objektima domaće radinosti i seoskom turističkom domaćinstvu, kao i način i rokove plaćanja.
Koliko može iznositi kazna za kršenje propisanih obaveza?
Radi nesmetanog obavljanja ugostiteljske i turističke delatnosti, bitno je pridržavati se pravila previđenih Zakonom o turizmu i Zakonom o ugostiteljstvu, i drugih podzakonskih akata, kako bi se izbegle visoke kazne koje u slučaju najtežih prekršaja – obavljanje delatnosti kao neregistrovani subjekt ili obavljanje delatnosti na način koji čini težu povredu javnog interesa, za fizička lica je zaprećena je novčana kazna u rasponu od 150.000,00 dinara do 350.000,00 dinara.
Oporezivanje prihoda od izdavanja „stan na dan“
Zakonom o porezu na dohodak građana i Zakonom o turizmu od 1. jula 2019. godine prihodi koji se ostvare od izdavanja ležajeva u ugostiteljskim objektima domaće radinosti i objektima seoskog turističkog domaćinstva se oporezuju kao ostali prihodi. Ugostiteljskim objektom domaće radinosti smatra se kuća, apartman i soba, ili drugi objekat u kome se obavlja ugostiteljska delatnost.
Povoljnost ovog posebnog poreskog režima se ogleda u relativno niskim poreskim obavezama koje se utvrđuju paušalno. Oporezuje se deo prihoda koji obveznik otvari izdavanjem. Oporezivi prihod za kalendarsku godinu čini iznos 5% prosečne mesečne zarade po zaposlenom u Republici u godini koja prethodi godini za koju se utvrđuje porez, pomnožen brojem pojedinačnih ležajeva, odnosno kamp parcela i odgovarajućim koeficijentom prema kategoriji turističkog mesta.
Osnovica poreza se utvrđuje prema sledećim elementima:
- broj kreveta koje fizičko lice izdaje,
- kategorije turističkog mesta u kojem se smeštaj nalazi i
- prosečne zarade po zaposlenom iz prethodne godine.
Ovi prihodi spadaju u kategoriju ostalih prihoda i oporezuju se stopom od 20%.
Kategorizacija mesta je bitan element za utvrđivanje poreske obaveze. Prema kategorizaciji mesta u kojem se nalazi smeštaj se određuje koeficijent za utvrđivanje poreske osnovice. U ovo trenutku, mesta u Srbiji su kategorizovana u tri kategorije: I kategorija – Beograd, Novi Sad, Niš, Vrnjačka Banja, Zlatibor, Subotica i Kopaonik; II kategorija – Kragujevac, Aranđelovac, Vršac, Kruševac, Sremski Karlovci i Čačak; III kategorija – Ada, Kanjiža, Пирот, Крупањ, Бач, Сомбор i Кладово.
Za svako mesto je određen koeficijent koji ulazi u obračun poreske osnovice. Koeficijent prema kategoriji turističkog mesta za utvrđivanje oporezivog prihoda iznosi za: I kategoriju turističkog mesta – 5,00; II kategoriju turističkog mesta – 4,25; III kategoriju turističkog mesta – 3,50; IV kategoriju turističkog mesta – 2,50. Ako se objekti iz ne nalaze u granicama turističkog mesta, koeficijent iznosi 2,00.
Utvrđivanje poreske obaveze. Za utvrđivanje poreske obaveze je neophodno da je obveznik prethodno prijavio smeštaj i utvrdio kategorizaciju objekta koji izdaje. Porez se plaća po tromesečjima, u 4 jednake rate.
Poreska osnovica se utvrđuje prema sledećoj formuli:
broj ležajeva x 4149,2 dinara x koeficijent turističkog mesta = iznos osnovice za 2021. godinu
Iznos poreza koji je obveznik dužan da plati se izračunava prema sledećoj formuli:
Iznos osnovice x 20% = iznos poreza za 2021. godinu.
Podnošenje poreske prijave. Poreska prijava se podnosi na Obrascu PPDG-4R, i to filijali Poreske uprave nadležnoj za teritoriju na kojoj se nalazi smeštaj. Tako, ako poreski obveznik ima više smeštaja na teritoriji različitih opština, dužan je da podnese prijavu svakoj filijali za konkretan smeštaj.
Rok za podnošenje prijave iznosi 15 dana od dana kada je rešenje kojim se objekat domaće radinosti i seoskog turizma razvrstava u odgovarajuću kategoriju postalo pravnosnažno.